مهد کودک به چه درد می خورد؟
بسياري از مادران و پدران با شنيدن اسم مهد کودک ياد والدين کارمند مي‌افتند و تصور ميکنند مهد کودک جايي است که مي‌توانند فرزندشان را براي چند ساعت به افرادي بسپارند و خودشان به کارشان برسند. اما در يک کلام بايد گفت مهد کودک صرفا جايي نيست که سرپرستي کودکتان را بپذيرد، بلکه جايي است براي آموزش و اجتماعي شدن او.
( این راهنما با توجه به توصیه های خانم دکتر فردوسی روان شناس خانواده می باشد.) دکتر علي برهاني
الف- سپردن کودکان به مهد کودک مورد تایید است یا خیر؟
کودکان به تجربه‌هاي اجتماعي نياز دارند. ارتباط با همسالان و آموختن بسياري از مفاهيم را مي‌توان از طريق اجتماع و همسالان براي فرزندان مهيا کرد. رشد اجتماعي کودک، نحوه ارتباط با ديگران و يادگيري زبان و درک مفاهيم کلامي و غيرکلامي در يک مهد کودک خوب که از معيارهاي لازم براي رشد اجتماعي و کلامي کودکان برخوردار باشد، ضروري به نظر مي‌رسد. در يک مهد کودک برنامه کودکان از نظم و انضباط خاصي برخوردار مي‌شود. برنامه خواب و خوراک آنها به طور منظم از قاعده خاصي پيروي مي‌کند. همچنين آموزش بسياري از مطالب که ممکن است مادر، در منزل به صورت پراکنده يا به طور غير علمي به فرزندش بياموزد، در مهد کودک به صورت منظم و روشمند در جمع و به صورت گروهي آموخته مي‌شود. به طور کلي کودک در اين مرحله براي سال‌هاي آينده که بايد ساعت‌هاي بيشتري را از خانه دور باشد، آماده مي‌شود.
ب- خيلي وقت‌ها، بچه‌ها تمايلي به مهد کودک ندارند، در اين مواقع چه کار کنيم؟
همه کودکان در روزهاي اول، رفتن به مهد را به خوبي نمي‌پذيرند و بي‌تابي‌ها و اضطراب‌هاي زيادي از خود نشان مي‌دهند، اما اگر مربيان تعليم ديده و مجرب در مهد باشند و همکاري درستي بين والدين و مربيان به وجود آيد، محيط مهد کودک مي‌تواند از جذابيت خاصي براي کودک برخوردار باشد. روش‌هايي که براي علاقه‌مند کردن کودکان به مهد به کار گرفته مي‌شود بايد علمي، تخصصي و خالي از هر گونه تهديد و ترس باشد. مربيان نيز بايد با توجه به معيارهاي خاصي انتخاب شوند. مربيان بايد از ويژگي‌هاي خاصي برخوردار باشند تا بتوانند به عنوان جايگزين مادر، امنيت و آرامش لازم را به کودک بدهند. زيرا کودکان هم مانند بزرگسالان شخصيت، رفتار و منش‌هاي متفاوتي دارند. بنابراين مهد مکاني است که بايد بتواند رفتارهاي درست کودکان را تشويق و رفتارهاي نادرست آنها را اصلاح کند و در جهت رشد طبيعي و هنجار کودکان در زمينه‌هاي جسمي، ذهني، عاطفي و اجتماعي قدم بردارد.
ث-ضرورت و اهمیت فرستادن کودک به مهد در چیست؟
کودکاني که به مهد کودک مي‌روند زمينه رشد اجتماعي‌شان فراهم مي‌شود و تعاملات اجتماعي در آنها شکل مي‌گيرد. بسياري از رفتارهايي که کودکان در خانه نياموخته‌اند، در جاي ديگري به نام مهد کودک مي‌آموزند. رفتارهاي منفي يا رفتارهايي که چندان مثبت يا جامعه پسند نيستند، در مهد کودک کم رنگ مي‌شوند. به اين ترتيب کودکان مجموعه‌اي از رفتارها و اطلاعات مفيدي را در مهد کودک مي‌آموزند و از طرف ديگر رفتارهاي بدي که آموخته‌اند در مهد کودک با روش‌هاي خاصي که وجود دارد، تعديل مي‌شود. رشد کلامي در مهد کودک اهميت زيادي دارد. تحقيقات نشان مي‌دهد کودکاني که به مهد کودک رفته‌اند، در مقايسه با کودکاني که به مهد نرفته‌اند، از واژه‌هاي بيشتري استفاده ميکنند و نحوه ارتباطشان با ديگران راحت‌تر است.بنابراين يک مهد کودک خوب با معيارهاي بهداشتي و تربيتي قابل قبول تاثير زيادي در رشد رواني کودک دارد.
چ- والدين کودکاني که به مهد کودک مي‌روند بايد چه نکاتي را رعايت کنند؟
والدين اين کودکان بايد فرزندشان را به موقع از مهد کودک تحويل بگيرند. اگر کودکي مدتي را در مهد چشم به راه آمدن والدين بماند، دچار نوعي هيجان مي‌شود که برايش آزاردهنده است و شايد به اين فکر بيافتد که او را از یاد برده اند، و ديگر دنبالش نخواهند آمد. اين نگراني کودک اهميت زيادي دارد و بايد از بروز آن جلوگيري کرد. بنابراين بايد کودک را به موقع به مهد بسپاريم و به موقع او را تحويل بگيريم. تمام کودکان در ابتداي رفتن به مهد کودک قدري اظهار ناراحتي ميکنند و نگران هستند و حتي گاهي به شدت گريه ميکنند.در چنين صورتي با کمک مربيان و روش‌هاي صحيح رفتار درماني مي‌توان اين کودکان را آماده کرد و آنها را راضي کرد که چند ساعتي از مادر خود دور باشند. رفتن کودکان به آمادگي نيز بسيار مهم و در مراحل رشد کودک بسيار موثر است و او را براي ورود به دبستان آماده مي‌سازد. کودکاني که دوره آمادگي را گذرانده‌اند براي ورود به دبستان بسيار مهياتر هستند و آموزش‌هاي رسمي و غيررسمي که برايشان در نظر گرفته شده به رشد اجتماعي و مهارت‌هاي حرکتي آنها کمک بسيار زيادي خواهد کرد.
ترس از رفتن به مهد کودک:
اگر به نظر مي‌آيد که کودک از رفتن به مهد کودک مي‌ترسد، والدين بايد او را به تدريج با محيط جديد آشنا کنند. در آغاز، مادر يا پدر مي‌توانند همراه کودک باشند و نزديک او بمانند تا زماني که کودک مشغول بازي است.آنها هر روز مي‌توانند مدتی در مهد بمانند تا اينکه کودک بخواهد جزيي از بقيه گروه کودکان شود. والدين بايد کمک کنند که مهدکودک براي فرزندشان تجربه‌اي مثبت و با استرس کمتر باشد. اگر پدر يا مادر مشکل خاصي مثل احساس‌هاي مبهم از گناه، ترس يا اضطراب در هنگام جدا شدن از کودک دارند و نمي‌توانند به راحتي از فرزندشان جدا شوند بهتر است مشاوره‌اي در مورد مسايل مربوط به خودشان داشته باشند، زيرا اين احساسات، کودک را تحت تاثير قرار مي دهد. اگر کودک با فراهم آوردن تمام شرايط باز هم مساله دارد و بعد از حدود 1 ماه هنوز براي رفتن به مهد گريه مي‌کند نياز است که به وسيله يک متخصص بررسي شود.
روشهای راحت سپزدن کودک به مهد :
1-براي ورود کودک خود به مهد کودک از قبل علاقه‌مندي، حمايت و تشويق لازم را فراهم آوريد.
2-با کودک خود راجع به مهد کودک و اينکه آنجا چه فعاليت‌هايي انجام مي‌شود، صحبت کنيد.مثل: اسباب‌بازي، بچه‌ها، خواب، قصه، موسيقي و…
3-خودتان کودک را با مهد آشنا کنيد: کجا اتاق اوست و جاي دست‌شويي را نشان بدهيد و او را به مربيان معرفي کنيد.
4-اگر کودک نگراني دارد، بگذاريد راجع به آن صحبت کند. او مي‌تواند اشياي آشنا و يا حتي عکس‌هايي را از خانواده همراه خود داشته باشد.
5- زمان فعاليت‌هاي روزانه کودک را از قبل متناسب با شرايط مهد کودک رفتن او فراهم آوريد (مثلا زمان خواب و بيداري، و…)
6-وقتي تصميم گرفتيد کودکتان را به مهد کودک بفرستيد، در تصميم خود جدي باشيد و اگر مشکلي پيش آمد، سعي کنيد مشکل را رفع نماييد، نه اينکه از مهد رفتن کودکتان انصراف دهيد.
7-حتما سر ساعت تعيين شده براي بردن فرزندتان از مهد اقدام کنيد و کودک را منتظر نگذاريد. زيرا در اين صورت نگران شده و فکر مي‌کند که شما فراموش کرده‌ايد او را برگردانيد.
8-وقتي کودکان از نگراني‌هاي‌شان براي مهد رفتن مي‌گويند به آنها گوش دهيد و بگوييد بچه‌هاي ديگري هم اين مساله را داشته‌اند و بعضي از آنها مي‌ترسند، چون نمي‌دانستند که چه طور بايد به مربي خود بگويند که مي‌خواهند مثلا دست‌شويي بروند يا گرسنه هستند. گاهي پيش مي‌آيد که بعضي از بچه‌ها، بچه‌هاي ديگر را اذيت ميکنند و کودکان نمي‌دانند که چه کار بايد بکنند، بنابراين از کودک خود بپرسيد: «آيا تو هم از اين مشکلات داري، چيزي هست که تو را در مهد اذيت کند؟» اين کمک مي‌کند که ما متوجه مشکل کودک در مهد بشويم و به برطرف شدن آن کمک کنيم.
9-در شروع، کودک ممکن است مشکلاتي داشته باشد. به تشویقهای خود ادامه دهيد.
10- همه والدين حق دارند گاهي در طي روز سري به مهد بزنند و ملاقات سر زده‌اي از آنجا داشته باشند تا از وضعيت فرزندشان با خبر شوند. با آگاهي شما، صبر و شکيبايي‌تان و حتي گاهي کمي جديت شروع مهد کودک مي‌تواند خاطره‌اي هيجان‌‌انگيز و لذت‌بخش براي فرزندتان باشد.
نگرانی والدین و وابستگی به كودك، می تواند مشكلاتی پدید می آورد. به عبارتی از یك طرف والدین هنوز مطمئن نیستند كودكشان آمادگی لازم را دارد و از طرفی دیگر كودك هنوز خود را وابسته حس می کند و ممكن است نخواهد از خانواده جدا شود. البته این امر برای همه بچه ها یكسان نیست و بعضی به راحتی محیط مهد را می پذیرند و به آن دلبستگی پیدا می کنند. كارشناسان توصیه می كنند كه والدین برای حل این مشكل قاطعیت داشته باشند.اول فكر كنند چه چیزی به صلاح فرزندشان است، بعد تصمیم آخر را بگیرند. در این مورد نباید والدین احساساتی شوند، باید بتوانند گریه های كودك را موقع ورود به مهد تحمل كنند.مانند زمانی كه گریه های كودك را موقع واكسن زدن تماشا می كنند، چرا كه به گفته محققین:
” واقعاً مهد كودك مانند واكسن عمل می كند و می تواند فرزند ما را در برابر آسیب های بسیاری واكسینه كند “
در مورد بچه های وابسته، برخی از كارشناسان معتقدند بهتر است ورود آنها را به مهد كودك، جلوتر بیندازیم.در این باره تابستان زمان مناسبی است، چرا كه كلاس پیش دبستانی تعطیل است و مهد كودك خلوت تر و مربی ها می توانند برای هر كودك زمان بیشتری را صرف كنند تا كم كم به محیط آنجا خو بگیرند، از طرفی بچه ها می توانند از برنامه های تفریحی نیز بیشتر لذت ببرند.
چگونه بچه هایی را كه تمایلی به مهد كودك ندارند ، متقاعد كنیم؟
در این مورد والدین نباید انعطاف داشته باشند. چرا كه اگر كودك بفهمد می تواند هر وقت كه نخواست از رفتن به مهد كودك امتناع كند، دیگر قاطعیت و نفوذ شما از بین خواهد رفت.در حقیقت این كودك است كه شما را تربیت می كند و فرمان می دهد. اما بهتر است از قبل، برایش مشخص كنید كه او” باید” با شما همكاری كند و اگر به مهد نرود، مثلاً تنها می ماند. در روزهای نخست ورود كودك به مهد، والدین باید به هر ترتیب كه شده از غیبت او خودداری كنند تا به تدریج، كودك با همه برنامه های آنجا آشنا شود و
كم كم رابطه عاطفی با دوستانش پیدا کند.
چطور ساعت خواب كودكان را تنظیم كنیم؟
اغلب خانواده ها در بیدار كردن فرزندانشان برای رفتن به مهد كودك یا مدرسه مشكل دارند. كارشناسان معتقدند خردسالان را می توان روزانه 10 دقیقه تا 15 دقیقه زودتر بیدار كرد تا به تدریج شب ها زودتر بخوابند. البته هیچگاه نباید برای زود خوابیدن آنها از اعمال زور و فشار استفاده كرد. چرا كه این امر موجب تنش و استرس می شود. نباید كودكی را كه به آسانی از خواب بر نمی خیزد تنبل نامید و یا كودكانی كه هنگام صبح بشاش و چابك نیستند را مورد تمسخر قرار داد. كودك از این كه مادر به اتاق او بیاید و پتو را از روی او بردارد و بگوید” بلند شو، دیر است” وحشت دارد. اگر كودك با صدای ساعت زنگ دار بیدار شود، بهتر است تا با صدای زنگ دار مادر. به جای اینكه با كودك وارد جنگ شویم و به زور او را بیدار كنیم، بهترین كار این است كه بگذاریم 10 دقیقه طلایی دیگر را به خواب و خیالبافی اختصاص دهد و از آن لذت ببرد، این کار را می توان با تنظیم ساعت عملی كرد.